Ομιλία σε Πάνελ στο Ελληνικό Κέντρο Πολιτισμού – 19 Σεπτεμβρίου 2022
(Διοργάνωση: Φαίνη Χατζηαθανασιάδου, πρόεδρος κοινότητας Παλαιού Ψυχικού – μέλος του ΔΣ του ΕΚΠ)

Απασχολούμαι με την ΠΚΙ και το Σιάτσου ως θεραπεύτρια και ως θεραπευόμενη 27 χρόνια. Σ’ αυτά συμπεριλαμβάνονται 3 χρόνια που προσέφερα Σιάτσου στο Ιατρείο Πόνου του Αρεταίειου Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Αθηνών. 

Μέσα σ’αυτή την πολύχρονη εμπειρία διαπιστώνω καθημερινά ότι δεν υπάρχει ούτε ένας άνθρωπος που οι ενοχλήσεις του να μην διασταυρώνονται με κάποια έκφανση στρες/άγχους*. 

Πιο συγκεκριμένα, στο ιατρείο Πόνου οι πάσχοντες από χρόνιο πόνο, όπως ινομυαλγία, κεφαλαλγία, πόνο στον αυχένα, τη μέση ή την πλάτη, κ.ά, ενώ καταρχήν παραπονούνταν για σωματική ταλαιπωρία, στη 2η ή 3η  συνεδρία άρχιζαν να εξομολογούνται, τις ψυχικές πτυχές που τους βασάνιζαν εξίσου και σχετίζονταν με καταστάσεις στρες, είτε ως αιτία, είτε ως συνέπεια. 

Αν και δεν ευθύνεται για κάθε ενόχληση ή σύμπτωμα αποκλειστικά, το στρες φαίνεται να είναι ο σοβαρότερος παράγοντας ο οποίος καθιστά συνολικά τον άνθρωπο ευάλωτο στον τρόπο που αλληλοεπιδρά με το εξωτερικό περιβάλλον και τις συνθήκες, ενώ αποτυπώνεται άμεσα στην υγεία του.

Για να το κατανοήσουμε καλύτερα, το στρες είναι ο φυσιολογικός μηχανισμός με τον οποίο ανταπεξέρχεται ο άνθρωπος σε αιφνίδιες, απαιτητικές καταστάσεις, ευχάριστες ή δυσάρεστες όπως: σεισμό, καριέρα, γάμο, απώλεια, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να προάγει αλλαγές στη ζωή και στην συνολική ανάπτυξη μας, μέσα από θετικές πιέσεις, το λεγόμενο ευάγχος (eustress). 

Όμως, όπως κάθε άλλος μηχανισμός μας, όταν συμβαίνει σε συχνότητα και βαθμό έξω από τα όρια των αντοχών του κάθε ανθρώπου, επιδρά αρνητικά στην Ομοιόσταση**, την ικανότητα κάθε  οργανισμού να διατηρεί σταθερές συνθήκες στο εσωτερικό του. 

Ως συνέπεια, έχει ακόμη και πολύ σοβαρές επιπτώσεις σε όλες μας τις λειτουργίες, και γι αυτό στην ιατρική έρευνα το στρες αναφέρεται ως μία πολυσυστημική ασθένεια, με:

  • Αύξηση του καρδιακού ρυθμού, ταχυπαλμίες και αρρυθμίες
  • Προβλήματα στην πέψη (δύσκολη χώνεψη, ρεψίματα, δυσκοιλιότητα, πρηξίματα, κ.ά)
  • Πονοκέφαλους και Ημικρανίες
  • Διαταραχές στον ύπνο (αϋπνία, εφιάλτες, κ.ά)
  • Διαταραχές στην όρεξη και το βάρος
  • Νευρικότητα και υπερένταση
  • Μυϊκούς πόνους και δυσκαμψία στις αρθρώσεις
  • Κόπωση 
  • Προβλήματα στην έμμηνο ρύση (πόνο, πρήξιμο, μη ομαλό κύκλο, κ.ά)
  • Κακή διάθεση, δυσάρεστες σκέψεις, κατάθλιψη, απόσυρση
  • Εθισμούς (αλκοόλ, ναρκωτικά, …), και
  • Γήρανση

Άφησα τελευταία τη γήρανση η οποία γίνεται μεν ορατή εξωτερικά με ρυτίδες, χαλάρωση δέρματος, και τα λοιπά ενοχλητικά…ωστόσο, αρχικά τουλάχιστον, είναι αόρατη στην εσωτερική κατάσταση του οργανισμού. Από τις πιο σύνθετες επιδράσεις του, η γήρανση, συνδέεται τόσο με τον τρόπο που το στρες κουράζει συνολικά τον οργανισμό, όσο και με το οξειδωτικό στρες***, έναν άλλο εξισορροπητικό όσο και πολύπλευρα παθογόνο μηχανισμό μας.

Συνολικά, το στρες/άγχος φτιάχνει έναν φαύλο κύκλο, εθιστικό κατά τους επιστήμονες, διότι διεγείρει στο νευρικό σύστημα μηχανισμούς**** κοινούς με εκείνους των ναρκωτικών. Σαν ένα φυσικό ανεβαστικό (high), ο εγκέφαλος αναζητά να βιώνει αυτό το ευχάριστο αίσθημα “feel good”, ζητώντας συνεχώς, όλο και μεγαλύτερες ποσότητες, εν προκειμένω, στρες…

Πώς; Μέσα από περισσότερες δραστηριότητες ή και συνθήκες οι οποίες τον εξουθενώνουν. Και για να ανταπεξέλθει, χρειάζεται να παράγει ακόμη περισσότερο στρες το οποίο εδραιώνεται προοδευτικά σαν μια μερικά ή καθολικά αναγκαία λειτουργία, παραμορφώνοντας τις πραγματικές δυνατότητες, τις ανάγκες του ατόμου, και κατά συνέπεια τις λειτουργίες του. 

Βρισκόμενοι σε κατάσταση στρες, χωρίς απαραίτητα να το συνειδητοποιούμε, νομίζουμε ότι λειτουργούμε κανονικά, ή, αν το συνειδητοποιούμε, νιώθουμε ότι μόνο έτσι μπορούμε να λειτουργήσουμε, σαν αυτή να ήταν ανέκαθεν η κανονικότητά μας…

Σταδιακά φτάνουμε στο σημείο να παραμορφωθούμε ψυχικά, ή/και να  απομακρυνθούμε από τον ίδιο μας τον εαυτό. Έναν εαυτό με διαρκή πόνο, ανησυχία, δυσαρέσκεια, συνεχείς ποικίλες ενοχλήσεις, κόπωση και γήρανση, …, είναι εύκολο να τον εγκαταλείψουμε χωρίς να το πάρουμε είδηση…και ένας παρατημένος εαυτός μπορεί να γίνει ένας παραιτημένος άνθρωπος, απομονωμένος, ένας άνθρωπος που απαξιώνει τη ζωή και απομακρύνεται από αυτή… 

Από την πλευρά τους, η ΠΚΙ μέρος της οποίας είναι ο Βελονισμός, και το Ιαπωνικής καταγωγής body-work***** Σιάτσου αντιλαμβάνονται κάθε άνθρωπο σαν μια μοναδική και ενιαία Ενεργειακή****** οντότητα, ψυχικών και σωματικών λειτουργιών, σε πολυσύνθετα συνεχή αλληλεπίδραση, τόσο εσωτερικά, όσο και εξωτερικά με το περιβάλλον. 

Το στρες, κατ΄ αυτή τη θεώρηση, προκαλεί στην Ενέργεια του ατόμου καταρχήν Ανισορροπία, που, υπενθυμίζω, είναι ταυτόσημη με την Ομοιόσταση. 

Η Ανισορροπία αυτή το κάνει ευάλωτο γιατί προκαλεί αλλαγές, (υπενθυμίζω πάλι), είτε ως αιτία είτε ως συνέπεια: είτε δηλαδή για να δραστηριοποιηθούν οι ενοχλήσεις και τα συμπτώματα που ήδη υπήρχαν, είτε για να προκληθούν νέα. Πχ: Μπορεί να χωνεύουμε δύσκολα γιατί συχνά τρώμε βαρύ φαγητό ή/και υπερβολική ποσότητα, όμως το να έχουμε συνεχές φούσκωμα ή/και βάρος μπορεί να γίνει εξίσου πηγή άγχους…

Επίσης, ένα σύμπτωμα οδηγεί στην ανάπτυξη ενός άλλου, (και συνεχίζοντας το προηγούμενο παράδειγμα), από τις ενοχλήσεις στο στομάχι μπορεί να ξεκινήσουν αντίστοιχες στο έντερο. Χρόνιοι μυϊκοί πόνοι προοδευτικά οδηγούν σε αίσθημα κόπωσης. Παρατεταμένες δυσάρεστες σκέψεις ή/και δυσάρεστη διάθεση δυνητικά οδηγούν σε υπερβολική χρήση αλκοόλ ή/και ουσιών προκειμένου να κατευναστούν.

Προοδευτικά, η παρατεταμένη Ανισορροπία της Ενέργειας οδηγεί στη συνολική αποδυνάμωσή της, το άτομο αρρωσταίνει πιο εύκολα, αναρρώνει πιο δύσκολα, η κόπωση γίνεται χρόνια, και μειώνεται η ικανότητα συγκέντρωσης, λήψης αποφάσεων, αξιολόγησης των αναγκών και των εξωτερικών συνθηκών που κάθε άνθρωπος έχει και τον περιβάλλουν αντίστοιχα.

Τι κάνουμε στην ΠΚΙ και το Σιάτσου;
Η χαλάρωση, η εξισορρόπηση και η ενδυνάμωση, με αυτή την όχι τυχαία σειρά, είναι ο πυρήνας, διαγνωστικά και θεραπευτικά, όσο και ο φυσικός αντίποδας των επιπτώσεων του στρες. 

Διαδοχικά αντιστρέφουμε την κατάσταση με το:

  • Να αποσυμφορήσουμε το στρες με βαθιά χαλάρωση >ηρεμεί ο καρδιακός παλμός > η  καρδιά ξεκουράζεται > προάγεται συνολικά η ηρεμία,
  • Να επαναδραστηριοποιήσουμε και να τονώσουμε Ενεργειακά τη φυσική ικανότητα αυτορρύθμισης, για να επανακτηθεί η ισορροπία, δηλαδή η ομοιόσταση, και να μετριαστούν ή να εξαλειφθούν οι ενοχλήσεις, όπως πόνοι στους μυς και στις αρθρώσεις, πονοκέφαλοι και ημικρανίες, κακός ύπνος και διάθεση, μη ομαλή έμμηνος ρύση, κ.ά, έτσι ώστε,
  • Να ενδυναμωθεί συνολικά ο οργανισμός, και,
  • Να επιβραδυνθεί η γήρανση.

Έτσι αναπτύσσεται στον κάθε άνθρωπο η δυνατότητα να επανασυνδεθεί σε μια πιο υγιή συνθήκη με τον εαυτό του, και εδραιώνεται ένας μηχανισμός εγρήγορσης μέσα από τον οποίο αντιλαμβάνεται πιο έγκαιρα τις ανάγκες του ώστε να είναι σε θέση να τις φροντίζει καλύτερα σε όλα τα επίπεδα.

Η Διάγνωση*******, στην ΠΚΙ, και στο Σιάτσου, είναι μια λεπτομερής, πολυσύνθετη και ζωντανή διαδικασία που εξελίσσεται αναδιαμορφώνοντας συνεχώς την αγωγή…αφού όπως λέμε, η Διάγνωση είναι Θεραπεία και η Θεραπεία είναι Διάγνωση, δύο διαδικασίες σε διαρκή θετική αλληλεπίδραση.

Επειδή οι συγκεκριμένες ολιστικές αγωγές υγείας και ευεξίας είναι βιωματικές, θα μιλήσω μόνο λίγο ακόμα για τον χειμώνα που είναι μπροστά μας, και για τις ιδιαίτερες ανάγκες που δημιουργεί, όπως και κάθε άλλη εποχή:

Στην ΠΚΙ η Άνοιξη αντιστοιχεί στην αναγέννηση – ανάπτυξη, το Καλοκαίρι = έξαρση – πληρότητα, το Φθινόπωρο = ωρίμανση – συγκομιδή.
Ο Χειμώνας αντιστοιχεί στην εσωτερίκευση –  συντήρηση – θρέψη, ενώ είναι, για πολλούς λόγους, η πιο απαιτητική εποχή.

Κι ενώ η φύση και όλα τα πλάσματα μέσα σ΄αυτή έχουν ήδη προετοιμαστεί για να συντηρηθούν σε όλη τη διάρκεια του Χειμώνα προστατευμένα σ΄ένα ζεστό κατάλυμα με επαρκή τροφή, και να προετοιμαστούν για την Άνοιξη, ο σύγχρονος άνθρωπος, με:
οικογένεια, εργασία, καριέρα, σχολείο, εξετάσεις, κρύο, λιγότερο ήλιο, περισσότερη υγρασία, συχνά κρυώματα και ιώσεις, απαιτητικές υποχρεώσεις, όνειρα και φιλοδοξίες, κ. πόσα ακόμα…όλα, συντείνουν σε περισσότερες και πιο εντατικές δυσκολίες και άρα στρες, και έτσι κάνουν πιο αναγκαία τη φροντίδα προς τον εαυτό.

Η Διατροφή και ο Ύπνος πρωτεύουν!…και ίσως είναι οι μοναδικές ρουτίνες που μπορούμε να διατηρούμε σε αρκετή αρμονία με τη φύση…

Η διατροφή, ως μέρος των θεραπευτικών μεθόδων της ΠΚΙ όσο και της Ιπποκράτειας******** είναι για τον Χειμώνα ιδιαίτερα σημαντική κυρίως με ζεστές (/μαγειρεμένες) τροφές με είδος και ποσότητα ανάλογα με τη δραστηριότητα μας, την ηλικία μας, την ιδιοσυγκρασία και άλλες σημαντικές παραμέτρους όπως το να τρώμε σε ήσυχο περιβάλλον.

Ο ύπνος ως ποιότητα και ως ποσότητα, επιδιώκοντας στο σβήσιμο της μέρας περισσότερη χαλάρωση, και λιγότερες συσκευές ακτινοβολίας. 

Και κάθε εποχή: 

Η σωματική άσκηση στο μέτρο του καθένα, (μέτρο = ισορροπία), πέρα από το ότι αντισταθμίζει το άγχος και υποστηρίζει την ευεξία, αποδεδειγμένα συμβάλλει στην καλή υγεία και τη νεότητα. Το περπάτημα είναι η ασφαλέστερη και πληρέστερη άσκηση, και η γιόγκα, το Ται Τσι, και το Πιλάτες είναι για τον χειμώνα πιο φιλικές μέθοδοι σωματικής άσκησης.

Η επαφή με τη φύση είναι πολύπλευρα θεραπευτική αφού προσφέρει οξυγόνο, ομορφιά, πολυμορφία, κ.ά

Ο διαλογισμός είναι εκπαίδευση κατά του άγχους και υπέρ της συνολικής ανάπτυξης ως άνθρωποι.

Οι αγαπημένες δραστηριότητες, όποια ευχαριστεί και ωφελεί τον καθένα, είναι κυριολεκτικά αγαθά αναψυχής για τη ζωή μας, (διάβασμα, μουσική, χορός, σπορ, τέχνη, θεάματα, κ.ά.)

Η συναισθηματική – κοινωνική ζωή, η επαφή και το να μοιραζόμαστε χρόνο με τα πρόσωπα της ζωής μας, και πάνω απ΄όλα,

Η κατά το δυνατόν αποφυγή στρεσογόνων παραγόντων και η επιδίωξη ηρεμίας μέσα από ανάλογες συνθήκες είναι σημαντική κάθε εποχή, για κάθε άνθρωπο!!! 

Και, όταν δεν τα καταφέρνουμε μόνοι μας, ζητάμε τη βοήθεια ειδικών, χωρίς φόβο και πάθος…

Συνήθως οι ολιστικές αγωγές υγείας μπορούν να επιδράσουν θετικά και παράλληλα με την ιατρική βοήθεια, και κατά περίπτωση μπορούν να την αντικαταστήσουν διατηρώντας το πλαίσιο ασφάλειας για τον δεχόμενο.

Η ηθική δεοντολογία στην άσκηση οποιασδήποτε παροχής βοήθειας υγείας είναι πάντα και σε κάθε επίπεδο σημαντική.

* Παρόλο που το στρες και το άγχος μοιράζονται πολλά από τα ίδια συναισθηματικά και σωματικά συμπτώματα –ανησυχία, ένταση, πονοκεφάλους, υψηλή αρτηριακή πίεση και απώλεια ύπνου– έχουν πολύ διαφορετική προέλευση. To στρες είναι μια απάντηση σε μια εξωτερική αιτία, όπως μια στενή προθεσμία στη δουλειά ή μια διαμάχη με έναν φίλο, και υποχωρεί μόλις επιλυθεί η κατάσταση. Επειδή προκαλείται από εξωτερικούς παράγοντες, η κατά μέτωπο αντιμετώπιση μπορεί να βοηθήσει. Το άγχος είναι η ειδική αντίδραση ενός ατόμου στο στρες. η προέλευσή του είναι εσωτερική. Το άγχος χαρακτηρίζεται τυπικά από ένα «επίμονο αίσθημα φόβου ή τρόμου» σε καταστάσεις που δεν είναι πραγματικά απειλητικές. Σε αντίθεση με το στρες, το άγχος επιμένει ακόμη και μετά την παρέλευση μιας ανησυχίας. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, το άγχος μπορεί να κλιμακωθεί σε αγχώδη διαταραχή.

** Η ομοιόσταση (ετυμολ. όμοιο + στάσις) είναι η ικανότητα ενός οργανισμού να διατηρεί σχετικά σταθερές τις συνθήκες στο εσωτερικό του ανεξάρτητα από τις συνθήκες του εξωτερικού περιβάλλοντος στο οποίο ζει. Η ικανότητα αυτή επιτυγχάνεται με τους ομοιοστατικούς μηχανισμούς, όπου με συντονισμό της λειτουργίας διάφορων οργάνων,  ρυθμίζεται η θερμοκρασία του σώματος, η οξύτητα (pH) του αίματος, η συγκέντρωση της γλυκόζης και των αλάτων του αίματος κ.ά.

*** Το οξειδωτικό στρες συνδέεται με κακές ρουτίνες (διατροφή με ψηλά λιπαρά, άθληση σε υπερβολή) και εξωγενείς συνθήκες όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση.

**** Δυνητικά αυτοί οι μηχανισμοί αφυπνίζουν το κέντρο της επιθυμίας και της πείνας.

***** Μέθοδοι που δουλεύουν στο σώμα, εν προκειμένω δεν είναι μασάζ, και γίνεται χωρίς μηχανήματα, μόνο με τα χέρια.

****** Οι ολιστικές αγωγές Υγείας, μέρος των οποίων είναι το Σ, η ΠΚΙ και η Α είναι Ενεργειακές. Ενέργεια, η πιο πολυσυζητημένη λέξη της εποχής, είναι η καρδιά της ζωής, αυτό που παράγει κάθε λειτουργία στον άνθρωπο, στη φύση και σ’ αυτά που ο άνθρωπος έχει φτιάξει (αυτοκίνητο, ανεμογεννήτριες, κά). Το Σ και η ΠΚΙ παράγουν δραστηριοποιούν την Ενέργεια αυτό-ίασης που ενέχει ο άνθρωπος. Ο τρόπος που το στρες ( αδρεναλίνη – κορτιζόλη – ντοπαμίνη) επιδρά στην Ενέργεια του κάθε ανθρώπου, πέρα από το να τη διαλύει, είναι ανάλογος με το πόσο διαφορετικά ζει ο κάθε ένας από εμάς, ποια είναι η ιδιοσυγκρασία του (DNA), και το πώς αλληλοεπιδρά με το συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, αυτά δηλαδή που μας κάνουν μοναδικούς. Και γίνεται φανερό στο πόσο διαφορετικά είναι τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνονται το στρες αλλά και όλες οι ασθένειες, στον διαφορετικό τρόπο και χρόνο ανάρρωσης ή επιδείνωσης, στον τρόπο που επιδρούν κλασσικές ή εναλλακτικές αγωγές, ποιοτικά και χρονικά.

******* 

  • ακούω, 
  • τον δεχόμενο σε ό,τι έχει να μου πει για τις ενοχλήσεις και την υγεία του γενικότερα συμπεριλαμβανομένων των διαγνώσεων (εξετάσεων και ιατρική γνώμη) της κλασσικής ιατρικής. 
  • ακούω, ακούω τη φωνή και άλλους σωματικούς ήχους (αναπνοή, βήξιμο, ρέψιμο), κ.ά…
  • παρατηρώ, τη στάση και την κίνηση του σώματος, τις εκφράσεις το χρώμα του προσώπου, τον τρόπο ομιλίας, τη γλώσσα, κ.ά
  • ψηλαφώ, το δέρμα
  • οσμίζομαι/μυρίζω, (αναπνοή, ιδρώτα,…)

******** Σε αμφότερες τις προσεγγίσεις η διατροφή είναι συστηματική και πρωτεύουσα θεραπευτική μέθοδος που σε πολλές περιπτώσεις εφαρμόζεται ως μοναδική θεραπεία.

Concordia University neuroscientist and addiction specialist Jim Pfaus explained to The Greatist. he neural circuitry underlying wanting and craving — just like drugs do.” 

https://www.talkspace.com/blog/can-you-be-addicted-to-stress/

 https://healthland.time.com/2012/09/06/can-we-become-addicted-to-stress/

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CE%BC%CE%BF%CE%B9%CF%8C%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7